Ik deel de beste kunsttips in en rondom Groningen met lezers van cultuurplatform Filter Groningen.

Foto: Robert Overweg

Wanneer ik een tentoonstelling bezoek, associeert mijn hoofd er altijd flink op los. Soms in het verlengde van mijn studie kunstgeschiedenis, maar vaak leg ik ook allerlei – al dan niet willekeurige – dwarsverbanden met andere dingen die ik gezien, gehoord, gelezen of ervaren heb. Het schijnt trouwens erg goed te zijn voor je hersenen, dat associëren, dus mij hoor je niet klagen.

Vorige week bezocht ik de geslaagde studentenavond rondom Rodin in het Groninger Museum. Sunny Bergman was te gast en sprak over seksualiteit en het menselijk lichaam, hoe daar in de huidige maatschappij tegenaan wordt gekeken en hoe Rodin ermee omging. In die context haalde ze het begrip ‘simulacrum’ aan, dat afkomstig is van de Franse filosoof Baudrillard (1929-2007). We leven, meende de filosoof, in een hyperrealiteit. De beelden waar we dagelijks aan worden blootgesteld, via televisie, kranten, tijdschriften, internet en social media, geven niet de werkelijkheid weer, maar eerder een idee van de werkelijkheid. Een ogenschijnlijke kopie, zonder origineel in de echte wereld. Bergman haalde het begrip aan om te verklaren hoe we het (met name vrouwelijke) lichaam steeds meer bekijken vanuit de illusie dat de nagebootste werkelijkheid (het simulacrum), de échte werkelijkheid is. Zo staat de selfie-stand van mijn telefoon automatisch op ‘schoonheidsniveau 5’. Mijn huid mag er dan een stuk sprankelender uitzien op de foto, maar de werkelijkheid, dat is het helaas niet.

In Galerie Noorderlicht zijn ze niet bezig met schoonheidsidealen of het menselijk lichaam, maar wel met het begrip simulacrum en hoe visuele beelden de werkelijkheid nabootsen. De tentoonstelling met dezelfde titel onderzoekt de eerdergenoemde hypperrealiteit, maar dan in fotografie en de film- en gameindustrie. Het algemene thema: kunnen we beelden die de werkelijkheid nabootsen nog wel onderscheiden van de beelden die de werkelijkheid afbeelden? Met nieuwe ontwikkelingen in CGI (Computer Generated Imagery), VR (Virtual Reality), AR (Augmented Reality) en AI (Artificial Intelligence) zal deze ontwikkeling zich vermoedelijk alleen nog maar doorzetten. In de galerie is werk te zien van negen nationale en internationale kunstenaars die zich in hun werk met dat thema bezighouden.

Foto: Eelco Brand

Het landschap is een terugkerend thema in de tentoonstelling: unheimisch door absolute perfectie (Eelco Brand), ogenschijnlijk realistisch (Justin Berry, Rob Wetzer), onaf (Mathieu Bernard-Reymond) of haperend en in herhaling tredend, als een glitch in de Matrix (Robert Overweg, COLL.EO/Colleen Flaherty en Matteo Bittanti). Dit laatste duo, COLL.EO, laat een serie video’s zien waarin ze in plaats van de hoofdpersonen van een game (in dit geval coureurs), de figuranten centraal stellen. We zien ze ongemakkelijk naast elkaar staan, iets eten op een terras, langs de boulevard slenteren, iemand bellen. Hoe is het, vragen de makers zich af, om een karakter te zijn zonder rol, in de hallucinatie van het spel? Ik moet denken aan weer zo’n jarennegentigfilm, The Truman Show, waarin een hele stad vol mensen figureert in het leven van hoofdrolspeler Truman. Zouden zij zich net zo doelloos voortbewegen, wachtend om in actie te komen op het juiste moment? In wiens werkelijkheid bevinden de karakters zich, die van zichzelf of die van de hoofdpersoon?

‘Wat is echt, wat is onecht? De grens tussen beide begint te vervagen,’ stelt Noorderlicht. Is die vervaging enkel een onschuldige volwassenenversie van ontsnappen aan de werkelijkheid, zoals kinderen zich verliezen in sprookjes? Of heeft het een grotere invloed op ons leven dan we denken? Moeten we ontsnappen uit de gesimuleerde wereld of niet? Neem je de rode of de blauwe pil?

De tentoonstelling Simulacrum is nog tot en met 25 juni te zien bij Galerie Noorderlicht in Groningen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Filter Groningen.